इंटिग्रेटेड नुट्रिएंट मॅनेजमेंट (INM): पीक पोषणासाठी एक शाश्वत पद्धत
इंटिग्रेटेड नुट्रिएंट मॅनेजमेंट, ज्याला INM म्हणतात, ही पिकांना योग्य प्रमाणात अन्नद्रव्ये पुरवण्यासाठी आणि दीर्घकालीन जमिनीचे आरोग्य टिकवून ठेवण्यासाठी वापरण्यात येणारी एक वैज्ञानिकदृष्ट्या सिद्ध पद्धत आहे. या पद्धतीत रासायनिक खते, सेंद्रिय खतं आणि जैवखते यांचा समन्वय साधून पीकांना पोषण दिले जाते, जे कार्यक्षम आणि पर्यावरणपूरक ठरते.
INM म्हणजे काय?
INM म्हणजे पोषणद्रव्यांचे समतोल आणि शास्त्रशुद्ध वापर:
-
रासायनिक खते – त्वरित अन्नद्रव्ये पुरवण्यासाठी
-
सेंद्रिय खते – जसे की शेणखत (FYM), कंपोस्ट, हिरवळीचे खते, जे मातीची रचना सुधारतात
-
जैवखते – जसे की Rhizobium, Azotobacter, व स्फुरद विद्रावक जीवाणू, जे नैसर्गिक पोषणचक्रास मदत करतात
या तीन घटकांचा एकत्र वापर जमिनीचा कस टिकवतो आणि उत्पादनात वाढ करतो, शिवाय पर्यावरणालाही इजा होत नाही.
INM का महत्त्वाचे आहे?
-
जमिनीची सुपीकता राखते आणि सुधारते
-
रासायनिक खतांवरील अवलंबन कमी करते
-
पोषणद्रव्यांच्या वापराची कार्यक्षमता वाढवते
-
जमिनीत सूक्ष्मजीवांची क्रियाशीलता आणि जैवविविधता वाढवते
-
शाश्वत शेतीस प्रोत्साहन देते
INM चे प्रमुख घटक
-
रासायनिक खते: नायट्रोजन, स्फुरद आणि पालाश यासारखी त्वरित अन्नद्रव्ये पुरवतात
-
सेंद्रिय स्रोत: कंपोस्ट, व्हर्मी कंपोस्ट, हिरवळीचे खत आणि पीक अवशेष, जे सेंद्रिय कर्ब व सूक्ष्मअन्नद्रव्यांचा स्रोत असतात
-
जैवखते: नायट्रोजन स्थिरीकरण, स्फुरद विद्रावन आणि वनस्पती वाढवणारे जीवाणू
प्रात्यक्षिक उदाहरण
उदाहरणार्थ, ऊस शेतीमध्ये एखादा शेतकरी पुढील प्रमाणे INM वापरू शकतो:
-
60 टक्के नायट्रोजन – यूरियामधून
-
20 टक्के – कुजलेल्या कंपोस्टमधून
-
20 टक्के – Azotobacter जैवखतामधून
या पद्धतीने पीक वाढीच्या प्रत्येक टप्प्यावर सातत्यपूर्ण व संतुलित पोषण मिळते.
