ब्लॉग डिटेल

मका पिकातील झिंक कमतरता: लक्षणे व उपाययोजना

झिंक हे मका पिकाच्या वाढीसाठी आवश्यक सूक्ष्म अन्नद्रव्य आहे. झिंक वनस्पतीतील एंझाइम सक्रियता, प्रथिन निर्मिती आणि संप्रेरक नियमन यामध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावते. झिंकची किंचित कमतरताही पिकाच्या वाढीवर आणि उत्पादनावर मोठा परिणाम करू शकते.

मका पिकातील झिंक कमतरतेची लक्षणे:

• झाडाची खुंट वाढ – झाडे उंचीत कमी राहतात आणि पानांच्या मधील अंतर कमी होते.

• क्लोरोसिस – लहान पानांमध्ये शिरांमधील भाग पिवळसर होतो (इंटरव्हेनियल क्लोरोसिस).

• पांढऱ्या पट्ट्या – लहान पानांमध्ये मध्यशिरेच्या दोन्ही बाजूंना फिकट पांढऱ्या ते फिकट हिरव्या रंगाच्या पट्ट्या दिसू शकतात.

• फुलोऱ्याचा उशीर – पीक फुलोऱ्याच्या आणि दाण्याच्या अवस्थेत पोहोचण्यासाठी जास्त वेळ घेते.

• कमकुवत मुळे – मुळांची वाढ कमी होते, ज्यामुळे अन्नद्रव्य शोषण घटते.

झिंक कमतरतेची कारणे:

• मातीचा अधिक pH (अल्कधर्मी माती)

• वालुकामय किंवा चुनखडीयुक्त माती ज्यामध्ये सेंद्रिय घटक कमी असतात

• फॉस्फरसचे सातत्याने अधिक प्रमाणात वापर, ज्यामुळे झिंक शोषण अडथळले जाते

• पाणी साचणे किंवा जमीन घट्ट होणे

झिंक कमतरतेचे व्यवस्थापन:

• झिंक खताचा वापर: झिंक सल्फेट (ZnSO₄) 10–25 किलो प्रति हेक्टर या प्रमाणात जमिनीत मिसळावे किंवा 0.5% झिंक सल्फेटचा फवारा लावावा.

• संतुलित खत व्यवस्थापन: फॉस्फरसचा अतिरेक टाळावा कारण त्यामुळे झिंक अडकलं जातं. सर्व अन्नद्रव्यांचा योग्य समतोल राखावा.

• सेंद्रिय पदार्थ वापरणे: कंपोस्ट किंवा शेणखत जमिनीत मिसळल्यास झिंक उपलब्धता वाढते.

• बियाणे प्रक्रिया: झिंकयुक्त उत्पादनांनी बियाण्यांवर प्रक्रिया करावी, ज्यामुळे झाडांना सुरुवातीपासून झिंक मिळते.

झिंक कमतरता ओळखून वेळेत उपाय केल्यास त्यावर नियंत्रण मिळवता येते. योग्य व्यवस्थापन केल्यास पिकाची प्रत आणि उत्पादन दोन्ही वाढते.