ब्लॉग डिटेल

आपल्या द्राक्षाच्या पानांवर हे तपकिरी डाग का दिसत आहेत?

जर तुम्ही द्राक्ष उत्पादक असाल आणि अलीकडे पानांवर गोलसर तपकिरी डाग दिसले असतील — काहींच्या मध्यभागी फिकट राखाडी किंवा खोल गेलेला भाग असेल — तर हे अ‍ॅन्थ्रॅक्नोज (Anthracnose) नावाच्या बुरशीजन्य रोगाचे लक्षण असू शकते, जो बर्ड्स आय स्पॉट (Bird’s Eye Spot) म्हणूनही ओळखला जातो.

सुरुवातीला हे डाग निरुपद्रवी वाटू शकतात, पण वेळेवर नियंत्रण न घेतल्यास हे वेगाने पसरतात आणि केवळ पानेच नव्हे तर फांद्या आणि फळांनाही नुकसान पोहोचवतात. परिणामी वेल कमकुवत होतात, फळांची गुणवत्ता घसरते आणि उत्पादनात मोठी घट होते.

अ‍ॅन्थ्रॅक्नोज रोग का होतो?

हा रोग Elsinoë ampelina नावाच्या बुरशीमुळे होतो. ही बुरशी पुढील परिस्थितीत चांगली वाढते:

• तापमान: 24–28°C

• उच्च आर्द्रता

• ओलसर पाने

• वेलीमध्ये योग्य हवेचा प्रवाह नसणे

रोगाचा प्रसार प्रामुख्याने संक्रमित वनस्पती अवशेष, पावसाचे थेंब उडणे आणि प्रदूषित उपकरणांद्वारे होतो. म्हणूनच शेतातील स्वच्छता आणि काटेकोर व्यवस्थापन फार महत्त्वाचे आहे.

लवकर ओळख कशी कराल?

• पानांवर लहान, गोलसर तपकिरी ते काळे डाग – मध्यभागी फिकट राखाडी रंग असलेले

• काही डागांना पक्ष्याच्या डोळ्यासारखा ("Bird’s Eye") लुक येतो

• पाने वाकडीतिकडी, फाटलेली दिसू शकतात किंवा छिद्रयुक्त (shot-hole) होतात

• गंभीर अवस्थेत कोवळी फळं आणि फांद्यांवरही हे डाग दिसतात

अ‍ॅन्थ्रॅक्नोजवर प्रभावी नियंत्रण कसे ठेवावे?

1. सांस्कृतिक उपाय:

• संक्रमित पाने आणि छाटलेले भाग नष्ट करा

• वेल्यांची छाटणी करून हवा खेळती राहील याची खात्री करा

• संध्याकाळी ओव्हरहेड सिंचन टाळा

• शक्य असल्यास रोगप्रतिरोधक वाण वापरा

2. रासायनिक नियंत्रण (Fungicides):

• मान्सूनपूर्व किंवा लक्षण दिसताच सुरुवातीला फवारणी करा

• तांबड्या ऑक्सीक्लोराईड (Copper oxychloride) – 3 ग्रॅम/लीटर
  किंवा
  मँकोझेब (Mancozeb) – 2.5 ग्रॅम/लीटर (प्रतिबंधात्मक फवारणी)

• आजॉक्सीस्ट्रोबिन, ट्रायफ्लॉक्सीस्ट्रोबिन + टेबुकोनाझोल, कार्बेन्डाझीम + मँकोझेब
  यासारख्या प्रणालीगत फवारण्या लक्षण दिसल्यावर वापरा

• हवामान दमट किंवा पावसाळी असल्यास प्रत्येक 10–15 दिवसांनी फवारणी करा

3. सेंद्रिय उपाय (Biological Control):

• Trichoderma harzianum किंवा Bacillus subtilis यांसारखे
  जैव नियंत्रण घटक वापरून बुरशीचा भार नैसर्गिकरित्या कमी करा

वेळ गेल्यावर उपाय न करता – आत्ताच कृती करा!

अ‍ॅन्थ्रॅक्नोज हा नियंत्रणात ठेवता येणारा रोग आहे, पण लवकर लक्षात घेतल्यासच. योग्य वेळी छाटणी, स्वच्छता आणि नियोजित फवारणीसह तुम्ही तुमचं पीक वाचवू शकता आणि निरोगी आणि दर्जेदार उत्पादन मिळवू शकता.