ब्लॉग डिटेल

शेतीसाठी पाण्याची बचत करणाऱ्या स्मार्ट सिंचन पद्धती

शेतीसाठी पाणी हे सर्वात महत्त्वाचे संसाधन आहे. पण भारताच्या अनेक भागांमध्ये पाण्याची टंचाई निर्माण झाली आहे. पीक उत्पादन योग्य पद्धतीने घेण्यासाठी आणि पाण्याची बचत करण्यासाठी शेतकरी आता स्मार्ट सिंचन पद्धतींचा अवलंब करत आहेत. या आधुनिक तंत्रज्ञानामुळे पाण्याचा अपव्यय कमी होतो आणि उत्पादन वाढते.

1. ठिबक सिंचन (Drip Irrigation)
ठिबक सिंचनामध्ये पाणी थेंबाथेंबाने थेट वनस्पतीच्या मुळांजवळ दिले जाते. त्यामुळे बाष्पीभवन आणि वहन (runoff) कमी होते आणि झाडाला नेमके आवश्यक तेवढेच पाणी मिळते. ही पद्धत भाजीपाला, फळझाडे आणि द्राक्ष, डाळिंब, केळी अशा बागायती पिकांसाठी विशेष उपयुक्त आहे.

2. स्प्रिंकलर सिंचन (Sprinkler Irrigation)
ही प्रणाली कृत्रिम पावसासारखी कार्य करते. स्प्रिंकलरने पाणी सर्व पिकांवर सारख्याच प्रमाणात फवारले जाते. ही पद्धत तांदूळ, डाळी आणि हिरवळीसाठी उपयुक्त आहे. पारंपरिक पद्धतीपेक्षा ३०–५०% पर्यंत पाण्याची बचत होते.

3. सेन्सरवर आधारित सिंचन (Sensor-Based Irrigation)
शेतामध्ये जमिनीतील आर्द्रतेचे प्रमाण मोजणारे सेन्सर बसवले जातात. या सेन्सरच्या मदतीने जमिनीत किती पाण्याची गरज आहे हे समजते आणि त्यानुसार झाडांना आवश्यक तेवढेच पाणी दिले जाते. यामुळे ओलसरता जास्त होणे टळते आणि पाणी व वीज वाचते.

4. स्वयंचलित टाइमर (Automated Timers)
स्वयंचलित सिंचन प्रणालीमध्ये टाइमर सेट करून ठराविक वेळेला पाणी देता येते. हे विशेषतः रात्रीच्या वेळी उपयोगी पडते, जेव्हा बाष्पीभवन कमी असते. यामुळे सिंचन कार्यक्षमता वाढते.

5. पावसाचे पाणी साठवून स्मार्ट वापर (Rainwater Harvesting with Smart Storage)
शेततळे किंवा टाक्यांमध्ये पावसाचे पाणी साठवून त्याचा स्मार्ट सिंचन प्रणालीद्वारे वापर केल्यास वर्षभर पाण्याची उपलब्धता राखता येते आणि भूगर्भातील पाण्याचा वापर कमी होतो.