ब्लॉग डिटेल

केळीतील सिगाटोका रोग – संपूर्ण माहिती

केळी हा एक महत्त्वाचा फळ पिक आहे, परंतु त्याचे उत्पादन अनेकदा सिगाटोका रोगामुळे कमी होते. हा एक पानांवर होणारा बुरशीजन्य डागांचा रोग आहे, ज्यामुळे मोठ्या प्रमाणावर उत्पादन घटते आणि फळांची गुणवत्ता कमी होते.

सिगाटोका रोग काय आहे?
सिगाटोका हा Mycosphaerella या बुरशीमुळे होणारा रोग आहे. तो प्रामुख्याने केळीच्या पानांवर होतो, ज्यामुळे प्रकाशसंश्लेषण कमी होते आणि फळांचे घड लहान व दर्जाहीन होतात.

सिगाटोकाचे प्रकार

• यलो सिगाटोका (Mycosphaerella musicola) – पिवळसर रेघा निर्माण करतो, प्रसार मध्यम असतो.

• ब्लॅक सिगाटोका (Mycosphaerella fijiensis) – अधिक आक्रमक, वेगाने पसरतो आणि गंभीर नुकसान करतो.

मुख्य लक्षणे

• पानांवर पिवळसर किंवा तपकिरी रेघा दिसतात.

• डाग वाढून गडद तपकिरी/काळे होतात व त्याच्या भोवती पिवळा किनारा दिसतो.

• पाने वाळून ठिसूळ होतात.

• फळांचे घड लहान व अकाली पिकणारे होतात.

रोगासाठी अनुकूल परिस्थिती

• उष्ण व दमट हवामान (20–30°C).

• वारंवार पाऊस व दव.

• दाट लागवड व हवेशीरतेचा अभाव.

• संक्रमित पाने शेतात नष्ट न करणे.

केळी पिकावर परिणाम

• 30–50% उत्पादन घट.

• फळे लहान व कमी विक्रीयोग्य होतात.

• अकाली पिकल्यामुळे साठवण क्षमता कमी होते.

• उत्पादन खर्च वाढतो.

सिगाटोका व्यवस्थापन

सांस्कृतिक पद्धती

• रोग प्रतिकारक वाण लावावेत.

• लागवडीत योग्य अंतर ठेवावे.

• संक्रमित पाने वेळोवेळी काढून टाकावीत.

• निचरा सुधारावा व शेत स्वच्छ ठेवावे.

पोषण व्यवस्थापन

• संतुलित खते द्यावीत, विशेषतः पोटॅश व मॅग्नेशियम.

• सेंद्रिय द्रव्ये व बायोस्टिम्युलंट्सचा वापर करावा.

जैविक व रासायनिक नियंत्रण

• बॅसिलस कन्सोर्शिया (Bacillus subtilis, Bacillus amyloliquefaciens) रोगद्रव्य दडपतात. ते अँटीफंगल द्रव्ये निर्माण करतात, पानांवर संरक्षणात्मक थर तयार करतात आणि वनस्पतींची प्रतिकारशक्ती वाढवतात.

• Agri Search Probez: या उत्पादनात विशेष बॅसिलस कन्सोर्शिया आहे, जे सिगाटोका दाबून ठेवते, रोगप्रतिकार वाढवते आणि अवशेषरहित शाश्वत तोडगा देते.

• बुरशीनाशके: रोगदाब जास्त असल्यास प्रणालीगत व संपर्क गटातील बुरशीनाशकांची फेरपालट करून फवारणी करावी. दीर्घकालीन परिणामांसाठी प्रॉबेझसारख्या जैविक उत्पादनांसोबत एकत्रित वापर करावा.