मातीत सेंद्रिय कार्बन
शेतीचा कणा म्हणजे माती आणि सेंद्रिय कार्बन हा तिचा सर्वात मौल्यवान घटक आहे. तो प्रामुख्याने सुकलेल्या वनस्पती, जनावरांचे अवशेष आणि सूक्ष्मजीव यांच्या विघटनातून तयार होतो. शेतकरी सेंद्रिय कार्बनला “मातीचा आत्मा” असेही म्हणतात कारण तो थेट सुपीकता, उत्पादनक्षमता आणि पिकांच्या आरोग्यावर परिणाम करतो.
सेंद्रिय कार्बन का महत्त्वाचा आहे
सेंद्रिय कार्बन मातीत अनेक सुधारणा घडवून आणतो. तो मातीच्या कणांना एकत्र बांधतो, ज्यामुळे माती भुसभुशीत होते आणि मुळांना सहज वाढता येते. तो पाण्याची धरून ठेवण्याची क्षमता वाढवतो, त्यामुळे कोरड्या दिवसात पिके पटकन त्रासाला येत नाहीत. जेव्हा सेंद्रिय पदार्थ विघटित होतात तेव्हा नायट्रोजन, फॉस्फरस आणि गंधक यांसारखी महत्त्वाची अन्नद्रव्ये मिळतात ज्यामुळे पिकांची वाढ होते. याशिवाय तो उपयुक्त सूक्ष्मजीवांना उर्जा पुरवतो, ज्यामुळे माती अधिक सुपीक बनते. मोठ्या पातळीवर पाहता, सेंद्रिय कार्बन समृद्ध माती अधिक कार्बन डायऑक्साइड शोषून घेते आणि हवामान बदलाचा परिणाम कमी करण्यास मदत करते.
शेतकरी सेंद्रिय कार्बन कसा वाढवू शकतात
योग्य पद्धती अवलंबल्यास सेंद्रिय कार्बन वाढवणे फार अवघड नाही. शेतात नियमितपणे शेणखत, कंपोस्ट किंवा हिरवळीचे खत घालणे हा सर्वोत्तम मार्ग आहे. कव्हर क्रॉप्स आणि डाळवर्गीय पिके घेतल्यास मातीत जैवभार वाढतो आणि सुपीकता सुधारते. पिकांचे अवशेष जाळण्याऐवजी ते मातीत मिसळल्यास माती अधिक समृद्ध होते. तसेच वारंवार खोल नांगरणी टाळल्यास मातीतील कार्बनची हानी कमी होते.
