सूक्ष्म अन्नद्रव्ये: लहान पोषणद्रव्ये, मोठा परिणाम
शेतीमध्ये बहुतांश लक्ष मुख्य अन्नद्रव्यांकडे असते – जसे की युरिया, डीएपी आणि पोटॅश. ही पोषणद्रव्ये महत्त्वाची आहेत, पण ती संपूर्ण चित्र दाखवत नाहीत. अनेक शेतकरी एनपीके योग्य प्रमाणात वापरतात, तरीही पीक चांगले येत नाही. का? यामागे एक बहुतेक वेळा दुर्लक्षित कारण असते – सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची कमतरता.
सूक्ष्म अन्नद्रव्ये ही पिकांना अत्यल्प प्रमाणात लागतात, पण त्यांची भूमिका फार मोठी असते. योग्य प्रमाणात खत दिले तरी, जर सूक्ष्म अन्नद्रव्ये अपुरी असतील, तर पिकांचे उत्पादन आणि गुणवत्ता दोन्ही घटते.
महत्त्वाची सूक्ष्म अन्नद्रव्ये आणि त्यांची भूमिका
-
झिंक: पिकाच्या सुरुवातीच्या वाढीसाठी आणि मुळांच्या विकासासाठी अत्यावश्यक
-
लोह: हरितद्रव्य निर्मितीसाठी उपयुक्त – याची कमतरता असल्यास पानांमध्ये शिरांमधील भाग पिवळसर दिसतो
-
बोरॉन: फुलधारणा आणि फळधारणा यासाठी महत्त्वाचे
-
मॅंगनीज, कॉपर, मोलिब्डेनम, क्लोरीन: ही सूक्ष्मद्रव्ये एंझाइम क्रिया, रोगप्रतिकार, आणि अन्नद्रव्य शोषण यामध्ये मदत करतात
प्रत्येक अन्नद्रव्याची स्वतःची विशिष्ट भूमिका आहे. एकाही सूक्ष्म अन्नद्रव्याची कमतरता असेल, तरी ती पिकाच्या वाढीवर परिणाम करू शकते.
कमतरतेची लक्षणे ओळखणे
-
पानांचा रंग फिकट किंवा पिवळसर होतो, जरी खत दिलेले असले तरी
-
फुलधारणा कमी होते किंवा फळे योग्य प्रकारे धरत नाहीत
-
मुळे कमकुवत राहतात किंवा किडी-रोग लवकर लागतात
-
आजूबाजूच्या शेतांच्या तुलनेत पिकाची वाढ मंदावते
ही लक्षणे दर्शवतात की फक्त एनपीके दिल्याने समाधानकारक उत्पादन होत नाही.
शेतकऱ्यांनी काय करावे
-
माती व पानांचे परीक्षण करा: यामुळे जमिनीत कोणत्या अन्नद्रव्याची कमतरता आहे, हे अचूक कळते
-
संतुलित सूक्ष्म अन्नद्रव्य मिश्रण वापरा: एकट्या घटकावर अवलंबून राहू नका, सर्व गरजांसाठी तयार मिश्रण वापरा
-
महत्त्वाच्या वाढीच्या टप्प्यांमध्ये फोलिअर स्प्रे करा: पानांमधून पोषणद्रव्यांचे जलद शोषण होते
-
चेलेटेड स्वरूपातील सूक्ष्म अन्नद्रव्य वापरा: ही अन्नद्रव्ये अधिक स्थिर असतात व पिके त्यांचा सहज उपयोग करतात
शेवटचा विचार
सूक्ष्म अन्नद्रव्ये जरी लहान प्रमाणात लागत असली, तरी त्यांचा परिणाम फार मोठा असतो. जे शेतकरी ही गरज ओळखतात आणि योग्य वेळी योग्य मिश्रण वापरतात, त्यांना गडद हिरवी पाने, चांगली फुलधारणा, समांतर फळधारणा आणि अधिक उत्पादन मिळते. हे केवळ उत्पादन वाढवत नाही, तर जमिनीचे आरोग्यही टिकवून ठेवते.
