जिप्सम हा एक नैसर्गिक खनिज आहे जो कॅल्शियम सल्फेट डायहायड्रेट (CaSO₄·2H₂O) चे बनलेले आहे. हे सामान्यतः तलछट दगडांमध्ये आढळते आणि त्याचे उपयोग खूप विविध आहेत, विशेषतः शेतीत, कारण ते माती आणि पिकांवर फायदेशीर प्रभाव टाकते.
शेतीत जिप्समचे उपयोग:
-
मातीची रचना सुधारते
- दाबलेली माती सैल करते: जिप्सम मातीची संरचना सुधारण्यात मदत करते, दाबलेली माती फोडून मुळांपर्यंत चांगला हवा आणि पाणी प्रवेश होऊ शकतो.
- मातीचा क्षरण रोखते: मातीची रचना सुधारल्यामुळे जिप्सम मातीच्या क्षरणास रोखते, ज्यामुळे पाऊस किंवा वारा यामुळे होणारे मातीचे नुकसान कमी होते.
-
मातीतील खारटपण कमी करते
- सोडियमचे प्रमाण कमी करते: जिप्सम सोडिक (खारट) मातींसाठी उपयुक्त आहे. ते सोडियमला कॅल्शियमने बदलते, ज्यामुळे मातीच्या पारगम्यता सुधारते आणि खारटपण कमी होते, ज्यामुळे पिके समृद्ध होऊ शकतात.
-
आवश्यक पोषणतत्त्व प्रदान करते
- कॅल्शियम स्रोत: जिप्सम कॅल्शियमचा एक चांगला स्रोत आहे, जो वनस्पतींमध्ये पेशी भिंतीला बळकट करतो, मुळांची वाढ प्रोत्साहित करतो आणि फळे व भाजीपाला गुणवत्तेत मदत करतो.
- सल्फर स्रोत: जिप्सम सल्फर देखील प्रदान करते, जो वनस्पतींमध्ये प्रोटीन संश्लेषणासाठी आवश्यक आहे आणि पिकांच्या एकूण गुणवत्तेला सुधारतो.
-
पाण्याच्या प्रवेशाची क्षमता सुधारते
- पाणी मातीमध्ये प्रवेश करायला मदत करते: जाड चिकणमाती किंवा दाबलेल्या मातीत, जिप्सम पाण्याच्या प्रवेशास सुधारते, ज्यामुळे पाऊस किंवा सिंचन अधिक प्रभावीपणे मुळांपर्यंत पोहचू शकते.
-
पीएच न्यूट्रल
- मातीचा पीएच बदलत नाही: जिप्सम मातीच्या पीएचला बदलत नाही, जसे की लाइम मातीचा पीएच वाढवते. त्यामुळे, जिप्सम खारट किंवा सोडिक मातींवर उपचार करण्यासाठी आदर्श आहे, त्याच्या समग्र आम्लतेवर परिणाम न करता.
-
पीक उत्पादन आणि गुणवत्ता वाढवते
- पीकाची वाढ वाढवते: मातीच्या संरचनेत सुधारणा, पोषणतत्त्वांच्या उपलब्धतेत सुधारणा, आणि पाण्याच्या प्रवेशामुळे जिप्सम एकूण पिकांची वाढ सुधारण्यात मदत करते आणि चांगली उत्पादन मिळवू शकते.
