Biopesticide हा एक प्रकारचा कीटकनाशक आहे जो नैसर्गिक सामग्री जसे की झाडे, प्राणी, सूक्ष्मजीव किंवा खनिजांपासून प्राप्त होतो. पारंपारिक रासायनिक कीटकनाशकांपेक्षा जे सामान्यतः रसायनांपासून सिंथेसाइझ केले जातात, biopesticides पर्यावरणपूरक असतात आणि कीटक नियंत्रणाच्या दृष्टीने अधिक शाश्वत पद्धतीने वापरले जातात.
Biopesticides चे प्रकार:
- सूक्ष्मजीविक Biopesticides: यात नैसर्गिकरीत्या आढळणारे सूक्ष्मजीव जसे की बॅक्टेरिया, कवक, विषाणू किंवा शैवालांचा समावेश होतो, जे कीटांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी वापरले जातात. उदाहरणार्थ, Bacillus thuringiensis (Bt) हे बॅक्टेरिया काही कीटकांची लार्वा नियंत्रित करण्यासाठी वापरले जाते.
- झाड-समाविष्ट संरक्षक (PIPs): हे पदार्थ अनुवंशिकदृष्ट्या बदललेल्या (GM) झाडांनी उत्पादित केले जातात जे कीटांना प्रतिकार करण्यासाठी डिझाइन केले जातात. उदाहरणार्थ, Bt झाडे जसे की Bt मक्का एक विष तयार करतात जे कीटकांना मारते.
- जैव रासायनिक कीटकनाशक: हे नैसर्गिकरित्या आढळणारे पदार्थ असतात, जसे की आवश्यक तेल किंवा झाडांचे अर्क, जे कीटकांच्या वर्तणुकीत किंवा जीवनचक्रात अडथळा आणतात. उदाहरणार्थ, नीम तेल, जे नीमाच्या झाडापासून तयार केले जाते, कीटकांना हुसकवण्यासाठी किंवा मारण्यासाठी वापरले जाते.
Biopesticides चे फायदे:
• पर्यावरणपूरक: Biopesticides सहसा रासायनिक कीटकनाशकांच्या तुलनेत नॉन-टार्गेट जीवांसाठी (जसे की मनुष्य, वन्यजीव, आणि उपकारी कीटक) कमी विषारी असतात. • शाश्वतता: ते सहसा बायोडिग्रेडेबल असतात आणि पर्यावरणात नैसर्गिकपणे विघटित होतात, जे दीर्घकालीन प्रदूषणाचा धोका कमी करते. • विशिष्टता: Biopesticides सहसा विशिष्ट कीटकांवर अधिक लक्ष केंद्रित करतात, ज्यामुळे उपकारी कीटक किंवा प्राण्यांना इजा होण्याचा धोका कमी होतो.
Biopesticides चे सामान्य उदाहरणे:
- Bacillus thuringiensis (Bt): हे एक मातीतील बॅक्टेरिया आहे, जे विविध कीटकांवर, विशेषत: फुलांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी वापरले जाते.
- नीम तेल: नीमाच्या झाडापासून तयार केलेले हे तेल कीटकांना हुसकवते आणि फंगससाइड म्हणून काम करते.
- Trichoderma spp.: हे एक कवक आहे जे मातीतील रोगांना नियंत्रित करण्यासाठी वापरले जाते.
- कीटक रोगजनक: विषाणू आणि कवक, जसे की Beauveria bassiana, जे नैसर्गिकपणे कीटकांना संक्रमित करतात आणि मारतात.
